Былая палітзняволеная выхоўвае шасцярых дзяцей, з якіх чацвёра – прыёмныя

Цяпер у былой палітзняволенай шасцёра дзяцей. Чацвёра – прыёмныя, з іх дваіх беларуска ўзяла пад апеку ўжо пасля вызвалення. Гутарым з Антанінай пра мацярынства ў зняволенні і пасля яго.

«У калоніі казалі, што дзеці ў закладніках у фондаў і кабінетаў»

Антаніна Канавалава на волі ўжо амаль год. Яна вызвалілася 15 снежня 2024 года і як толькі з’явілася магчымасць, з’ехала да маці і дзяцей, якія ўжо былі за мяжой, у Польшчы.

Расстанне з дзецьмі было самым цяжкім досведам, што давялося перажыць у калоніі.

«Зрэшты, як для любой нармальнай маці», – заўважае Антаніна.

Калі жанчыну затрымалі, ейнаму сыну Ваню было 6 гадоў, а дачцэ Насце – 4. Яны паспелі ўбачыць і ператрусы ўдома, і сілавікоў з аўтаматамі. Магчыма, не ўсё праз свой узрост разумелі, але ў тым, што гэта быў стрэс для дзяцей, Антаніна не сумняецца. Ад іх з самага пачатку імкнуліся нічога не хаваць. Калі Антаніна ўжо была за кратамі, ейная маці тлумачыла ўнукам, што маці не знікла невядома куды, а ў турме.

– І так, дзіця разумее, што такое турма, што гэта закрытае памяшканне, але што там адбываецца, як ты там жывеш… Канешне, такіх падрабязнасцяў дзецям не кажуць. А потым уцёкі, пераход праз мяжу… Таму, канешне, усе перажытае было траўмай для іх, – кажа былая палітзняволеная.

Антаніна прыгадвае, што да іншых жанчын у калоніі прыязджалі дзеці, яна ж сваіх не бачыла ўсе 4,5 года і разумела, што так лепш для іхнай жа бяспекі. Амаль адразу пасля зняволення Антанініна маці Ганна Канавалава вывезла ўнукаў у Польшчу. Гэта не аднойчы рабілася тэмай для кпінаў і ціску з боку адміністрацыі калоніі.

– Супрацоўнікі нам усім казалі, і я не вынятак, што пра вас забыліся дзеці. У мяне пыталіся, калі яны вернуцца ў Беларусь, сцвярджалі, што дзеці ў закладніках у розных фондаў, кабінетаў і да т. п., што імі карыстаюцца.

Яшчэ пыталіся: навошта вы туды палезлі, а што – вы не думалі пра сваіх дзяцей? Ты сабе ўнутры адказваеш, што якраз пра дзяцей і думала, але ўслых ты гэтага не скажаш, бо будуць наступствы, – прыгадвае Антаніна.

«Я не мела права доўга займацца рэабілітацыяй»

У Польшчы дзяцей паказалі псіхолагам, якія вызначылі, што з дзецьмі ўсё добра. Антаніна, аднак, адзначае, што быў час, ужо пасля ейнага вызвалення, калі старэйшы Ваня перастаў спаць ноччу. Маці мяркуе, што гэта наступства пераходу праз мяжу а 3-й гадзіны ўначы. Пасля супольных размоваў і абмеркаванняў праблемы са сном хутка мінулі.

– Наста была меншая, таму ёй гэта ўсё лягчэй далося. Пра Ваню мы таксама думалі, што ён яшчэ малы, 6 гадоў яму было, а аказалася, што даволі дарослы, каб усё разумець, – зазначае Антаніна.

Ваня сутыкнуўся яшчэ і з цяжкасцямі ў школе – ён моцна перажываў, яму было крыўдна, што ён праз няведанне мовы не мог растлумачыць іншым дзецям, чаму ягоная мама ў турме. Са словаў Антаніны, гэта стала для яго матывацыяй, каб хутчэй вучыць польскую, каб распавесці, што ягоная мама – не злачынца.

Праз амаль год на волі Антаніна кажа, што пачуваецца добра і цалкам рэабілітавалася, бо «не было іншага выйсця».

– Я дзяцей не бачыла 4,5 года, гэтак жа, як і яны мяне. Я лічу, што не мела права займацца доўга рэабілітацыяй, бо мяне занадта доўга не было побач, каб даваць сабе нейкую слабіну.

Я не звярталася да псіхіятра, да псіхолага. Я думаю, што мне дапамаглі блізкія побач, сябры і, у першую чаргу, дзеці, таму я пачуваюся цудоўна, – распавядае жанчына.

Сустрэча з дзецьмі пасля калоніі для Антаніны прайшла лёгка. Наноў з імі знаёміцца не давялося. Магчыма, таму, што яны ўсё ж такі яшчэ дзеці: Ваню 11 гадоў, а Насце – 9. Напэўна, з падлеткамі было б цяжэй, мяркуе жанчына.

– Ваню і сёння, у 11 гадоў, вельмі патрэбная мама. Ён любіць абдымацца, прытуляцца. Наста не такая, яна больш незалежная ад мамы, але пад настрой таксама можа падысці па абдымашкі, – кажа нашая суразмоўца.

Старэйшы сын адразу сказаў: ім нельга ў дзіцячы дом

Калі Антаніна яшчэ была за кратамі, ейная маці ўзяла пад апеку дваіх хлопчыкаў, у якіх памерла маці – Цімура і Марсэля. Сёння ім 17 і 7 гадоў адпаведна. Марсэль з самага пачатку, як убачыў Антаніну, называе яе мамай.

– Я не супраць. Калі дзіця хоча, няхай называе. Калі б ён называў мяне Тоня, як Цімур, я таксама не была б супраць. Але ён ведае, што ў яго дзве мамы – адна на небе, а другая тут, з ім, – кажа былая палітзняволеная.

Пасля вызвалення ў сям’і Антаніны з’явіліся яшчэ двое прыёмных дзяцей – дзяўчаткі 13-гадовая Маша і 15-гадовая Аліна. Наконт іхнага прыёму раіліся на сямейнай радзе, асабліва са старэйшым Цімурам.

– І ён адразу сказаў, што ім нельга ў дзіцячы дом. Уласна, пасля тых словаў Цімура і пастанавілі, што значыць, трэба іх забіраць. Ды і так атрымалася, што іншых кандыдатураў, акрамя нас, не было, – распавядае Антаніна.

Усе дзеці ў сям’і Канавалавых лічаць сябе братамі і сёстрамі, хоць і ведаюць гісторыю адно аднаго. Яны сябруюць і наўзаем дапамагаюць і маці, і адно аднаму. У іх няма суперніцтва, рэўнасці, у тым ліку да самага маленькага Марсэля, якому найбольш патрэбная мама, зазначае Антаніна.

Апякуецца шасцярымі дзецьмі Антаніна разам са сваёй маці. З мужам і бацькам Вані і Насты былая палітзняволеная развялася яшчэ ў калоніі, ён дагэтуль за кратамі.

Моцна дапамагаюць беларусы, зазначае Антаніна. Калі ў сям’і з’явіліся прыёмныя дзяўчаткі, у іх не было з сабой ніякай вопраткі і нават дакументаў – іхная родная маці іх згубіла і не зрабіла новых.

Менавіта беларуская дыяспара ў той момант дапамагла апрануць дзяўчатак. Хтосьці дапамог прадуктамі. Тым больш што першыя месяцы ніякіх выплатаў ад польскай дзяржавы сям’я не атрымлівала – яны пачалі прыходзіць толькі нядаўна.

«Апека робіць усё, каб дапамагаць сям’і»

Таксама ў Польшчы сур’ёзна падтрымліваюць органы апекі, на адрозненне ад Беларусі, кажа Антаніна:

– Яны прыходзяць, канешне, дамоў, глядзяць, каб былі спальныя месцы, сталы для працы і пісьмовыя прылады. Аднак не ходзяць па кватэры як гаспадары, у лядоўню не зазіраюць. Гэта не як у Беларусі, я не адчуваю пагрозы, што могуць забраць дзяцей, – кажа жанчына.

Органы апекі цікавяцца таксама, як справы ў школе, ходзяць туды, правяраюць, даюць квіткі дзецям на розныя мерапрыемствы, падарункі на святы – цяпер рыхтуюцца якраз чымсьці парадаваць на Дзень Святога Мікалая. Акрамя таго, сочаць, каб Маша рэгулярна наведвала псіхіятра, у чым яна мае патрэбу.

– Тут апека робіць усё, каб усяляк дапамагаць сям’і, у якой ёсць прыёмныя дзеці, – зазначае беларуска.

Машу і Аліну забралі ў маці, бо яна моцна піла і не глядзела дзяцей. Са словаў Антаніны, дзяўчынкі сумуюць па маці, і на пачатку «рознае было».

Напрыклад, Аліна спачатку абвінавачвала Машу, што гэта праз яе іх забралі з сям’і. Але цяпер ужо прыйшло разуменне, што так нельга было жыць. Яны прыгадваюць, як праходзілі ў сям’і навагоднія святы – маці піла гарэлку, а ў дзяўчынак з ежы былі толькі чыпсы.

– Гэта цяжка чуць, – кажа Антаніна. – У Машы ні разу не было нармальнага дня народзінаў. Калі мы цяпер адзначалі, Аліна плакала, радавалася за Машу, што ў яе ўпершыню такі дзень народзінаў. І мы пры гэтым не рабілі шыкоўнага свята.

Гэта была звычайная хатняя атмасфера: быў торт, Маша задувала свечкі, мы спявалі «Sto lat», потым хадзілі ў цэнтр, дзе дзеці маглі паспрабаваць розныя прафесіі. Нічога надзвычайнага. Але для іх гэта было ўпершыню.

Суд даў маці час

Са словаў Антаніны, дзяўчаткі не хочуць бачыцца з мамай, ды і суд гэта таксама забараніў, бо яна нават не з’явілася на паседжанне і не зрабіла за адведзены ёй час нічога, каб наладзіць камунікацыю з дочкамі. У выніку суд працягнуў тэрмін іхнага перабывання ў сям’і Канавалавых.

Праз сітуацыю з дзяўчаткамі Антаніна бачыць, як у Польшчы працуюць органы апекі і ў чым іх адрозненні ад Беларусі. Так, у Польшчы далёка не адразу забіраюць дзяцей, даюць сям’і шмат часу, каб усё паправіць. Машыну і Алініну маці дагэтуль не пазбавілі бацькоўскіх правоў, а толькі абмежавалі і далі ёй час да сакавіка.

Маша не хадзіла летась у школу праз хатнія абставіны, цяпер даводзіцца наганяць, тым больш што ў дзяўчынкі выпускны клас. Антаніна сочыць за вучобай дзяцей і дапамагае ім, таму ў Машы ўсё паціху атрымліваецца.

У Аліны ўсё ў парадку з вучобай. Цімур ужо не ў школе, «ідзе на стыпендыю», кажа Антаніна.

Наста добра вучыцца, размаўляе па-польску ўжо без акцэнту.

– І я часам прашу ў яе нават мне штосьці тлумачыць, бо я паступіла на праграму Каліноўскага і вучу цяпер мову на падрыхтоўчым. Налета думаю паступаць на міжнародныя адносіны, – кажа шматдзетная маці.

«Яны ўжо свабодныя, думаюць інакш»

Самага маленькага Марсэля Антаніна сёлета адвяла ў першы клас. З роднымі дзецьмі ў яе такой магчымасці не было – яны пайшлі ў школу, калі жанчына была ў калоніі.

Антаніна не лічыць выхаванне прыёмных дзяцей геройствам. Яна задаецца пытаннем – а як інакш?

– Ты проста не можаш прайсці міма чужой бяды, бо дзіця ні ў чым не вінаватае. Няважна, колькі яму гадоў – 6, 7, ці 15, ці 18. Яно не вінаватае, што так атрымалася, што бацькі не справіліся ў эміграцыі, не захацелі звяртацца па дапамогу, – кажа былая палітзняволеная.

Антаніна Канавалава сумуе па Беларусі і хоча вярнуцца, але разумее, што ейныя дзеці, хутчэй за ўсё, не вернуцца нават пасля таго, як у краіне ўсё зменіцца.

«Яны ўжо свабодныя, думаюць інакш», – зазначае маці.

Калі прыйдзе час, былая палітзняволеная хоча закрануць з дзецьмі тэму радзімы. Антаніна дапускае, што яны могуць захацець паехаць туды хоць у госці. Але пакуль што гэта абсалютна нерэальна, таму сям’я будуе жыццё ў Польшчы і перадае падзяку ўсім, хто ёй дапамагае на гэтым шляху.